Hanka Ordonówna

Hanka Ordonówna przyszła na świat w Warszawie, jako Maria Anna Pietruszyńska. Jej data urodzenia nie jest pewna - płyta nagrobna artystki, podobnie jak nekrologi, zamieszczone po jej śmierci przez rodzinę, mówią o 25 września 1902, leksykon z 1938 - "Czy wiesz kto to jest?" - (pod redakcją Stanisława Łozy) podaje datę 11 sierpnia 1904, natomiast w paszporcie konsularnym, wydanym w Teheranie w 1943 roku, widnieje data 23 września 1905. Rodzicami Ordonki (taki był jej pseudonim) był kolejarz - Władysław oraz Helena z Bieńkowskich.

Jako dziecko, Ordonówna była uczennicą szkoły baletowej przy Teatrze Wielkim
w Warszawie. W wieku 16 lat debiutowała w teatrzyku "Sfinks". Następnie, przez rok, występowała w Teatrze Wesoły Ul w Lublinie, gdzie popularność przyniosło jej wykonywanie piosenek
o tematyce żołnierskiej. Po upadku tego teatru wróciła do Warszawy i, w czerwcu 1919, ponownie występowała w Sfinksie. Od sierpnia, tego samego roku, podjęła pracę w kabarecie "Miraż".
Na początku roku 1923 grała w "Stańczyku". Dzięki protekcji poetki - Zofii Bajkowskiej - 21 lipca 1920 wystąpiła w kabarecie Qui Pro Quo. Związała się z nim później na niecałe dziesięć lat
(1922 - 1931). W roku 1924 zdobywała sceny Niemiec i Francji. W Wiedniu i Paryżu, a także
we Włoszech uzupełniała edukację wokalną.

W ukształtowaniu jej dojrzałości scenicznej niemałą rolę odegrał Fryderyk Járosy. Pod jego kierunkiem nabrała swojego niepowtarzalnego stylu i przemieniła się w artystkę dojrzałą.

W 1931 roku poślubiła hrabiego Michała Tyszkiewicza, przyjmując jego nazwisko i stając się Marią Anną Tyszkiewiczową. Mąż był autorem wielu tekstów jej piosenek. Swoją drogą okoliczności, w jakich się poznali należałoby uznać za całkiem romantyczne. Arystokrata, tajemniczy wielbiciel talentu Ordonki, podarował jej płytę oraz polski tekst hiszpańskiego tango "Uliczka w Barcelonie". Artystka wykonała je później na scenie Qui Pro Quo, zbierając burzę oklasków. Wkrótce zostali małżeństwem. Mimo, iż stała się hrabiną wciąż występowała
w kabarecie, a ponadto jeździła konno w rewii cyrkowej. Za czasów dyrekcji Juliusza Osterwy
w Teatrze Miejskim im. Słowackiego w Krakowie grała role dramatyczne. Występowała
w "Bandzie" (1932–1933), "Wielkiej Rewii" (1935–1936) i "Cyruliku Warszawskim" (1936–1937). Nagrywała dla polskich filii czołowych europejskich wytwórni płyt.

W 1937 zapadła na gruźlicę. Na szczęście, dzieki opiece lekarzy i męża, udało jej się odzyskać zdrowie. Gdy poczuła się lepiej koncertowała w Stanach Zjednoczonych. Do kraju wróciła z tamtąd w sierpniu 1939. Przez kilka dni września tamtego roku występowała w teatrzyku Tip-Top. W listopadzie została aresztowana przez gestapo, ponieważ zaprotestowała przeciw projekcjom hitlerowskiego filmu o zajęciu Warszawy. Została uwięziona na Pawiaku, z którego wyszła w lutym 1940 roku, dzięki interwencji męża, będącego obywatelem Litwy (spowinowacony z Tyszkiewiczami król Włoch Wiktor Emanuel II interweniował u Hitlera). Ordonówna wyjechała do Wilna. Jej występ w sali Teatr na Pohulance stał się manifestacją narodową. W latach 1940–1941 grała też w Lutni i w Polskim Teatrze Dramatycznym.

Gdy ZSRR dokonało aneksji Litwy, NKWD aresztowało męża artystki, za jego zaangażowanie polityczne. Hrabia został wywieziony na Łubiankę w Moskwie. W tym samym czasie władze sowieckie zaproponowały Ordonównie koncerty w Moskwie. Zgodziła się, licząc
na uratowanie męża. Jej występy przerwała wojna niemiecko–sowiecka. Próbowała z powrotem udać się do Wilna, jednakże odmówiła przyjęcia obywatelstwa ZSRR i została aresztowana za nie posiadanie przynależności państwowej. Zesłano ją do sowchozu – tuczarni świń - pod Kujbyszew nad Wołgą, gdzie trudne warunki życia spowodowały powrót choroby płuc. Uwolniono ją
w następstwie układu Sikorski-Majski. Na początku trafiła do teatru, tworzącego się w polskim ośrodku w Tocku, lecz przejęły ją losy dzieci, więc zajęła się organizowaniem pomocy dla sierot po polskich wygnańcach. Wywoziła je z ZSRR. Raziem z sierocińcem, z powodu coraz gorszego stanu zdrowia, została ewakuuowana przez Bombaj do Bejrutu. Tam też spotkała sie z mężem, który zwolniony, również dzięki traktatowi Sikorski-Majski, pracował w Poselstwie Polskim w Bejrucie. W 1948 roku, pod pseudonimem Weronika Hort, wydała książkę "Tułacze dzieci".

Hanka Ordonówna zmarła, z powodu gruźlicy, 8 września 1950 roku w Bejrucie. Została tam pochowana, a na jej grobie wyryto napis, samodzielnie przez nią wybrany:

Śp. Maria Hanna Tyszkiewiczowa

Hanka Ordonówna

Ur. 25 IX 1902

zm. 8 IX 1950

Tyś jest ucieczką moją od uciśnienia

zachowasz mię i piosenkami radosnego wybawienia uraczysz mię

Ps. XXXII. 7.

W 1990 roku jej prochy zostały sprowadzone do ojczyzny i pochowane na Powązkach, zaś jej imię nadano Szkole Podstawowej nr 209 w Warszawie.

Została zapamiętana, jako wielka artystka, przyjmowana entuzjastycznie zarówno w Polsce, jak i za granicą.